Кандинский

Зыряна комилӧн му вылӧ ветлӧм

Сьӧкыд эскыны, но тайӧ збыль: XХ нэм пансян кадся нималана авангардист Василий Кандинский кыдзи серпасасьысь заводитіс сӧвмыны Коми республикаын. Сэк сійӧ вӧлі студент-статистӧн на. Сылӧн туйыс муніс Вологда губернияті, кытчӧ пырлісны зыряна комилӧн муяс. Студент заказ серти туяліс зырянакӧд йитчӧм тема. Талун туристъяс, кодъяс кӧсйӧны мунны серпасасьысьлӧн туй кузя, заводитӧны Коми республикаса национальнӧй музейлӧн Ас му туялан юкӧнсянь. Тані сулалӧны печканъяс. Буретш найӧ XІX нэм помын воисны сьӧлӧм вылас Кандинскийлы, коді сэсся эз и ло юристӧн. Найӧ, да нӧшта «Эрмитажын Рембрант» ышӧдісны юрфакын велӧдчысьӧс туявны мифология, а сэсся и лоны нималана серпасасьысьӧн.

Музейӧ волысьяслы петкӧдласны «мандала» моз серӧдӧм эжвайывса печканъяс. Буретш тайӧ серъясыс сёрджык тыдовтчасны Кандинскийлӧн серпасъясын. Ӧти серпас торйӧн нин ясыда тыдалӧ сылӧн 1903 воӧ гижӧм нималана «Синий всадник» картина вылын. Сыктывкарсянь туристъяс мунасны Кулӧмдін районӧ: Улляна да Кулӧмдін сиктъяс пыр Керчомъяӧ.

Том Кандинский унатор виччысис тайӧ ветлӧмысь: мунны «Врата смерти» пыр (буретш тадзи XIX нэмся ветлысь-мунысьяс вуджӧдлісны Кулӧмдін сиктлысь нимсӧ), аддзыны зыряналысь ен, тӧдмасьны выль культураӧн.

Но збыльвылас аддзӧмторйыс нӧшта на ёнджыка шензьӧдіс студентӧс да вежис сылысь олӧмсӧ. Туйын Кандинский аддзысьліс уна пӧлӧс уджсикаса йӧзкӧд, кодъяс ӧзтісны сылӧн сьӧлӧмын зыряналӧн му дорӧ муслун. Туявны зільӧм кыдзи чужӧны зыряна дорӧ шоныд сьӧлӧмкылӧмъяс. Кулӧмдінӧдз тарантасӧн 20 час мунігӧн, извозчик-зырянин туй чӧжыс шебравліс студентӧс, медым сійӧ эз кынмав. Ковмисны и гӧна шапка да пась, найӧс сылы сетісны Великӧй Устюгын: 1889 вося гожӧмыс вӧлі кӧдзыд.

Кандинский чайтіс, мый аддзас татысь идолъясӧс да язычникъясӧс, а на пыдди аддзис пыдди вичкояс да крестъяс. Та вӧсна Кандинскийлӧн туй кузя мунысь туристъяс быть кежавлӧны Трӧича да Степан нима мужичӧйяслы Уллянаса манастырӧ, сійӧс, преданиеяс серти, XІV нэмӧ кыпӧдіс вежа Перымса Степан. Но сӧвмас-кыпалас манастырыс сӧмын 1866 воӧ, кор татчӧ локтісны соловецкӧй монахъяс. 1872 воын обительын вӧлі 36, а 1913 воын – 60 сайӧ инок да послушник. Россияын тайӧ вӧлі медыджыд манастыръясысь ӧти.

Трӧича да Степан нима мужичӧйяслы Уллянаса манастыр

Манастыр вӧлі тӧдчана православнӧй да культурнӧй шӧринӧн: сэні вӧлі ыджыд библиотека, сы бердын уджалісны школа, бурдӧдчанін, туй морт керка, вермытӧмъяслы оланін, дугдывтӧг татчӧ волісны енлы эскысь йӧз. Сӧвет кадӧ Уллянаса манастырсӧ медводз пӧдлалісны, а сэсся кушӧдз пасьвартісны Трӧича соборсӧ да кызвын овмӧс нуӧдан стрӧйбасӧ. Уна монахӧс репрессируйтісны.

Трӧича да Степан нима Уллянаса манастырлӧн выль олӧмыс воссис 1994 воын, кор сійӧс сетісны Роч православнӧй вичколы.

Ӧнія кадӧ медводдза настоятельӧн сэні вӧлі ӧнія Сыктывкарса да Коми-Зырянаса архиепископ Питирим.

Туристъясӧс манастырын паныдалӧны шоныда. Найӧс виччысьӧ трапеза, сідзжӧ найӧ сёрнитасны инокъяскӧд, ветласны служба вылӧ да каясны 64 метра джуджда кӧлӧкӧльня вылӧ, кысянь тыдалӧ Кулӧмдін районлӧн став мичлуныс.

Водзӧ юрсикт пыр ветлысь-мунысьяс вуджасны ю – мунасны Керчомъя сиктӧ. Сійӧ уна километр кузя нюжалӧ Эжва ю пӧлӧн. Татчӧс олысьяс примитӧны найӧс ас керкаясын, вердӧны вужвойтырлӧн сёянӧн. Туристъясӧс шензьӧдӧны коми йӧзлӧн восьса сьӧлӧмныс да аслыспӧлӧс шмоньыс.

Кулӧмдін

Санкт-Петербургӧ воӧм бӧрын Кандинскийлӧн эз вун Коми муӧ ветлӧмыс. Сійӧ олӧм чӧжыс мӧвпаліс аддзылӧмторъяс йылысь. Тадзи и республикаса гӧсьтъяс, кодъяс тӧдмасясны татчӧс историяӧн, традицияясӧн да искусствоӧн, оз нин вермыны вунӧдны тайӧ лунъяссӧ. Нӧшта на сы вӧсна, мый Кулӧмдін районын Керчомъя сикт кындзи эм на мый видзӧдлыны.

2018 вося вӧльгым тӧлысьӧ Кулӧмдінысь асшӧр уджалысь Василий Напалков восьтіс сиктсянь неылын «Застава Коми» гӧсьтъяслы керка. Сійӧс лӧсьӧдӧма Эжвайывса важ кык юкӧна керкаяс моз. Сэні ӧти кадӧ вермас овны 10-12 морт. Кыкнан жырйын роч пач да пӧлать. Та дырйи гӧсьтъяслы лӧсьӧдӧма ставсӧ: электричество да скважинаысь ва, телевизоръяс, санузел, душ. Сьӧд да еджыд пывсян. Район кузя туристскӧй маршрутъяс кузя туйӧ петтӧдз туристъяс тшӧкыда сувтлӧны «Застава Коми» гӧсьтъяслы керкаӧ.

Кулӧмдін районын 27 торйӧн ёна видзан вӧр-ва мутас, кызвынас на пиысь позьӧ ветлыны туристъяслы.

«Застава Комиын» котыртӧны Войвыв Кӧтйӧм, Воч, Вӧль, Эжвачер, Нем юяс кузя мотора пыжъясӧн да байдаркаясӧн походъяс, вӧр керкаын войковтӧмӧн лэч туй кузя пода походъяс, кӧні ас синмӧн позьӧ аддзыны, мыйӧн кыйсьылісны коми вӧралысьяс: лэчьяс, кӧч гуяс да кывзыны коми преданиеяс да легендаяс.

Гӧсьтъяслы керкалӧн кӧзяинъяс отсаласны воӧдчыны Кадам да Ёкышавад тыяс дорӧдз, висьтавласны татчӧс Лох-несскӧй гундыр – ыджыд сир йылысь висьт.